Teksten over Groenlinks
door Henk Spaan
Afscheid van de achterban (januari 2011)
Ik heb me weer vergist. In september meende ik dat het kabinet van CDA, VVD en PVV niet door kon gaan omdat de tegenstand in het CDA te groot was om ongestraft te kunnen negeren. En na de partijraad van vorige week dacht ik dat de fractie niet akkoord zou gaan met de missie naar Afhanistan omdat de tegenstand in de partij te groot was om te kunnen negeren.Het belooft in ieder geval een spannend congres te worden. Er zijn een paar verschillen met het CDA congres van oktober: Toen ging het om de regering van heel Nederland, nu is het slechts een GroenLinks-probleem; bovendien is in de kwestie Afghanistan het besluit al gevallen en kan het congres alleen achteraf nog een oordeel vellen. Tenslotte was in het CDA een meerderheid voor het gedoog-kabinet en een (te?) grote minderheid ertegen, terwijl nu in GroenLinks een meerderheid tegen het besluit van de fractie lijkt te zijn en het de vraag is of het congres voldoende steun voor de fractie zal geven. Misschien is het beter even niet iets te voorspellen.
Hoe lang ik er ook over nadenk, telkens weer komt bij mij de gedachte terug: het is niet de taak van GroenLinks om het voortouw te nemen in deze kwestie. Niemand begrijpt dat, niemand begrijpt dan de politiek meer. Het beeld wat hierdoor ontstaat, is dat de politiek één grote bende is waar iedereen maar wat roept en besluit wat hem of haar het beste uitkomt en dat beloften en principes nauwelijks meer enige betekenis hebben. Niet alleen de aanhang van groenlinks zal verbaasd zijn, ook mensen die helemaal niet bij GroenLinks horen, raken hun zekerheden kwijt.
Ik bedoel: de VVD hóórt voor privatisering te zijn, voor de werking van het marktmechanisme en een soort liberalisme, van het CDA verwacht ik niet dat het het homo-huwelijk ook in heel Europa zal bepleiten en de PVV is voor beperking van immigratie en van de invloed van de Islam. Er is speelruimte, maar niet op de hoofdpunten. Dat is van belang om de politiek begrijpelijk te houden.
GroenLinks is de partij van progressieve, wat stedelijke intellectuelen, een hogere opleiding, meer dan gemiddeld werkend bij de overheid, een partij van ‘wereldverbeteraars’, die zich zorgen maken om het milieu, die voor vrede zijn. In principe zijn groenlinksers tegen militair geweld, het kan alleen wel gebeuren dat GroenLinks zich niet heftig verzet als een meerderheid in Nederland toch besluit om troepen ergens naar toe te sturen. Maar zelf als eerste pleiten voor een missie als anderen dat niet doen, nee.
GroenLinks moet tegen het sturen van troepen zijn, omdat de achterban dat niet wil, ook al zou een uitgebreide studie aantonen dat die missie nuttig is. Dat klinkt opportunistisch maar is het niet. Ik denk zelf wel eens dat het broeikaseffect niet bestaat, maar ik hoef daarmee in GroenLinks niet aan te komen. Als ik dat echt belangrijk vind, moet ik bij een andere partij zijn. Het is niet wenselijk dat GroenLinks klimaatproblemen bagatelliseert! Laat anderen dat maar doen.
De missie naar Kunduz is vergelijkbaar: Het is niet wenselijk dat GroenLinks die missie door laat gaan. Als het per se moet, laat anderen dat maar regelen, er zijn hoofdzaken waarop wij ons niet van onze basis laten vervreemden.
Dat laatste dreigt nu te gebeuren. Als we (terwille waarvan eigenlijk?) een militaire missie laten doorgaan (de politie-opleiding wordt iets langer, maar het militaire gedeelte wordt niet kleiner) dan zal een flink deel van de aanhang dat niet meer begrijpen en op zoek naar iets anders gaan. Zo manoeuvreert GroenLinks zich in een positie waarin de PvdA al wat langer verkeert. Het is maatschappelijk een gevaarlijk verschijnsel als politieke partijen los geraken van de basis waaruit zij hun aanhang putten of met andere woorden als delen van de bevolking zich niet meer vertegenwoordigd voelen door hun traditionele vertegenwoordigers en op zoek gaan naar iets nieuws. De Italiaanse communist Gramsci heeft daar wel eens iets over gezegd, maar ik ben te lui om dat precies na te zoeken.
Mijn conclusie is dat het een fout geweest is van de Tweede-Kamerfractie om in april die motie in te dienen die een voortzetting van de Nederlandse betrokkenheid bij veiligheidskwesties in Afghanistan mogelijk moest maken na de terugtrekking uit Uruzgan. Een partij die wil meeregeren zal moeten aantonen bereid te zijn om concessies te doen aan het eigen programma en het is niet goed als dan de achterban meteen gaat roepen van verraad. Maar op dit punt, de NAVO-afspraken, had GroenLinks best mogen zeggen: nee dank u, zoek daarvoor maar een ander.
Alles wat er in de afgelopen twee weken is gebeurd is een gevolg van de motie van april. Die motie is de grootste fout geweest. Als het congres een uitspraak wil doen, dan moet dat in de eerste plaats een afkeuring zijn van de indiening van die motie in april.
Er is nog iets dat mij ergert. Jolande Sap zei dat ze alleen onder keiharde voorwaarden akkoord zou kunnen gaan met de missie. Een van die voorwaarden is dat het een strikt civiele missie moest zijn en dat de opgeleide politietroepen niet zouden mogen worden ingeschakeld bij offensieve militaire operaties. Daarmee zijn we weer precies terug op het punt waar het in Srebrenica destijds zo dramatisch fout is gegaan. Toen ging de Kamer schoorvoetend akkoord met de missie onder voorwaarden dat de troepen alleen controlerend zouden zijn en geen gevechtstaken zouden krijgen. Met licht materieel gingen de troepen aan de slag en ze waren geen partij voor Servische troepen. De beelden van Karremans met Mladic maakten de machteloosheid van Dutchbat pijnlijk duidelijk. Het heeft mij altijd verbaasd dat Karremans en Dutchbat de schuld kregen samen met de weigering van andere landen om luchtsteun te geven. In de politiek was er nauwelijks kritiek op het eigen besluit om de troepen alleen licht materieel mee te geven. Moeten we het als een geweldig succes voor GroenLinks toejuichen als er in Afghanistan weer zo’n vreemd mengsel van militair ingrijpen met pacifisme op pad wordt gestuurd? Om het een keer heel onwelwillend onder woorden te brengen: het succes van GroenLinks is tevens de garantie dat de missie naar Kunduz geen succes zal worden. Machiavelli heeft daar wel eens iets over gezegd, maar ik ben te lui om na te zoeken wat precies.
Dan blijft nog de vraag over wat er op het congres gaat gebeuren. Een voor de hand liggend scenario is dat het congres een motie aanneemt die de missie niet wenselijk vind, maar daaraan verder geen consequenties verbindt. Stel dat zestig procent die motie steunt (en veertig procent dus niet) dan krijgt Jolande Sap de komende jaren de tijd om het geschonden vertrouwen te herstellen zoals ze in Pauw en Witteman al aankondigde. Een fikse verkiezingsnederlaag lijkt hoe dan ook onvermijdelijk.
Ik word er niet vrolijk van en ik hoop eigenlijk op een wat stelliger afkeuring van de opstelling van de fractie maar dat zit er niet in. Ik ben bang dat het politieke landschap in Nederland onherstelbaar is veranderd in de afgelopen week. GroenLinks heeft afscheid genomen van haar achterban.