Teksten over Groenlinks
door Henk Spaan
De oorlog (oct 2009)
De eerste aflevering van de nieuwe serie "De oorlog" was leerzaam met indrukwekkende nieuwe beelden, maar een paar opmerkingen wil ik erbij maken. Want met name als het ging over de Sovjetunie zaten er enkele missers in.De serie begint met te herinneren aan het verdrag van Versailles dat voor de Duitsers zo vernederend was, dat een Engelse kolonel toen al voorspelde dat er binnen twintig jaar opnieuw een oorlog zou uitbreken. Daarna wordt een algemeen beeld gegeven van de situatie tussen de twee wereldoorlogen: "Overal in Europa is het beeld hetzelfde, een strijd om de macht tussen drie blokken, in het midden de verdedigers van de jonge parlementaire democratie, uiterst links de communisten en uiterst rechts de fascisten. Soms was het heel lang spannend wie gaat winnen". Zo kan je het zeggen, maar als ik een heel korte typering zou moeten geven van de periode tussen de oorlogen zou ik toch zeker apart vermelden hoe belangrijk het was dat de eerste wereldoorlog eindigde met een socialistische revolutie in Rusland die een schaduw wierp (of moet ik zeggen een morgenrood?) over geheel Europa.
Dat is nog tot daaraan toe. Maar even later vertelt Rob Trip dat de strijd tussen de drie stromingen in Rusland het eerst werd beslecht. Daar wonnen de communisten na de revolutie en na een jarenlange burgeroorlog. "Die overwinning en de successen in de jaren twintig en dertig oogstten in Europa veel bewondering. De welvaart nam toe, de industrialisatie rukte op, de landbouw produceerde meer dan ooit.
Over de massamoorden op de politieke tegenstanders en de gruwelijkheden op de Goelag Archipel, daarover hoorde je bijna niemand".
Het verbaast me te horen dat de landbouw in Rusland meer produceerde dan ooit. Want niets is minder waar. Al kort na de octoberrevolutie in 1917 besloten de Bolsjewieken het "oorlogscommunisme" in te voeren hetgeen er op neer kwam dat activisten het land in gingen om de oogst bij de boeren op te eisen, wat in 1920 en 1921 leidde tot hongersnood die ook in West-Europa veel aandacht kreeg. Verzet hiertegen van onder andere de matrozen van Kronstadt leidde begin 1921 tot invoering van de Nieuwe Economische Politiek en geleidelijk herstelde de landbouwproductie zich, maar toen rond 1926 Stalin zijn positie stevig gevestigd had en de oogst in 1927 tegenviel, besloot hij in 1928 opnieuw oogsten bij de boeren op te eisen en in 1929 begon hij de landbouw te collectiviseren. De boeren werkten niet mee en Stalin maakte in december 1929 bekend dat de partij had besloten tot "de liquidatie van de Koelakken (de grote boeren) als klasse". Het was het begin van een razernij op het platteland, waarin velen het leven lieten, en van een hongersnood die miljoenen het leven kostte. Deze hongersnood kreeg in het westen nauwelijks aandacht, maar was veel omvangrijker dan die in 1920/21 en in feite hield de honger niet meer op tot na de oorlog.
Van de opmerking over de hoge productie van de russische landbouw klopt niets en er is ook niets van waar dat je over de massamoorden en de gruwelijkheden in de Goelag Archipel bijna niemand hoorde. Voor wie het vinden wil is er een uitgebreide literatuur over moorden, strafkampen en massaprocessen in de Sovjetunie in de twintiger en dertiger jaren. Dat was ook een belangrijk onderdeel van de propaganda van de Nazi's: als vijand wezen zij niet alleen de joden aan en het grootkapitaal, maar ook steevast de communisten. De verhalen over de terreur in Rusland werkten ook demoraliserend op de arbeidersbeweging in West-Europa, die verdeeld raakte en ernstig verzwakte. Het feit dat de terreur in de Sovjetunie de opkomst van het fascisme in de kaart speelde, bleef in dit eerste deel onvoldoende belicht.