Teksten over Groenlinks
door Henk Spaan
De PvdA en de vakbeweging (juli 2009)
Voor de zoveelste keer is de PvdA in de problemen en voor de zoveelste keer is er alom debat over wat er fout is gegaan en wat er moet veranderen. Ik zal ook eens een duit in het zakje doen, want ik heb niet het gevoel dat de vinger op de zere plek wordt gelegd. Om maar met de deur in huis te vallen: Het probleem is niet de PvdA, het probleem is de vakbeweging. Of laat ik het anders formuleren: niet de PvdA moet drastisch veranderen, maar de vakbeweging en het is de vraag of de vakbeweging in staat is te komen tot de veranderingen die noodzakelijk zijn.Er wordt wel gezegd dat de PvdA teveel een partij geworden is voor mensen die carriere willen maken in het overheidsapparaat, maar dat is niet het probleem. De PvdA is al heel lang een opstap in die richting geweest en daartegen is ook niet veel bezwaar. De verandering is dat het andere deel, dat de PvdA ook had, geleidelijk zwakker is geworden en sinds kort eigenlijk volkomen is verdwenen: De vakbondsbestuurders die duidelijk verbonden waren met de PvdA en die af en toe radicale taal uitsloegen, dat de maat vol was en dat we het niet langer pikken en dergelijke. Daar waren Arie Groeneveld en Jaap van der Scheur, in zekere zin zelfs Wim Kok en je zou ook Mient Jan Faber nog kunnen zien als een radicale actievoerder die tevens duidelijk herkenbaar was als PvdA-er en die de PvdA daarmee voor meer mensen aantrekkelijk maakte dan alleen voor de "carriere-makers" (om de toch een beetje nare term maar te gebruiken).
Ik denk dat die vakbondsbestuurders voor de PvdA veel belangrijker waren dan toen beseft werd (en nu nog steeds wordt). Ze zijn verdwenen en gedeeltelijk moeten we er blij om zijn, want die radicale praatjes konden steeds minder mensen overtuigen en ze werden ook steeds krachtelozer. Het helpt niet om te gaan roepen zoals Jaap van der Scheur dat deed, want niemand luistert daar meer naar. Maar niet meer roepen zoals van der Scheur, is evenzeer een slechte raad. Want de PvdA verliest daarmee haar aantrekkingskracht bij de oude aanhang, die we voor het gemak even de arbeiders noemen. De oude aanhang heeft de PvdA de rug toegekeerd en het lijkt erop dat dat zelfs definitief is. We kunnen dan ook niet uitsluiten dat andere partijen zoals GroenLinks of D 66 aantrekkelijker worden voor middengroepen en voor aankomend bestuurders dan de PvdA. De PvdA heeft écht een groot probleem, maar het werkelijke probleem is de vakbeweging.
Het probleem van de vakbeweging is dat de leden vaak de iets oudere werknemers zijn die vaste aanstellingen hebben die een huis konden huren of kopen toen dat nog betaalbaar was, die hun pensioenvoorzieningen hebben. Zij leveren bij de vakbond de hoogste contributiebijdragen en de bonden kunnen het zich niet permitteren hun belangen niet te behartigen. Het probleem is dat het behartigen van de belangen van de oudere werknemers vaak ten koste gaat van de belangen van jongeren of van mensen met kortere contracten, hoe krachtig dat ook wordt ontkend door de diverse vakbondsbestuurders.
De conflicten tussen de TNT en de vakbonden gaan bijna volledig over de overgangsregelingen die nodig zijn om het vaste personeel te vrijwaren van achteruitgang. Die regelingen worden uitgeruild tegen concessies op inkomensgebied voor het volledige personeel, voor mensen zonder vaste aanstelling die voor hetzelfde werk veel minder verdienen en die sowieso zeker ervan zijn dat ze na uiterlijk drie jaar weer ontslagen zullen worden omdat de TNT geen mensen meer in vaste dienst neemt. Die laatste groep is inmiddels al een ruime meerderheid, en de vakbond heeft hen niets te bieden.
De vakbond doet pogingen om de 'nieuwe werknemers' aan zich te binden, maar meer inspanningen voor hun zou wel eens kunnen leiden tot een uittocht van de oude garde en wie zal dan dat dure vakbondsapparaat betalen?
Zo is de situatie: Veel vakbondsleden, de wat oudere werknemers, hebben inmiddels toch wel degelijk een bevoorrechte positie veroverd en hebben meer te verliezen dan te winnen en dat weten ze. Veel mensen en veel werknemers staan inmiddels volkomen onverschillig ten opzichte van de vakbonden, en voor niemand is de vakbond nog het referentiekader dat de bond vroeger was. De PvdA heeft daar last van en moet veel moeite doen zich aan de moderne tijd aan te passen. Het is daarbij zeker niet voldoende om te proberen weer "de wijk in" of "de straat op" of "naar de gewone man toe" te gaan. Ook de SP zal er vroeg of laat nog wel achter komen dat het geen zin heeft de kliekjes verbaal vakbondsradicalisme uit de jaren zeventig op te warmen en aan "het volk" voor te zetten. Ik wil daarmee niet zeggen dat de tijden voorbij zijn van acties of protesten in bedrijven of zo, maar de verhouding arbeiders en bazen is veranderd en we moeten er rekening mee houden dat nieuwe ontwikkelingen wel eens volkomen buiten de vakbeweging tot stand zullen komen.