Teksten over Groenlinks
door Henk Spaan
Het ontslagrecht moet veranderen (sep 2007)
De discussie in de tent in Leersum op 15 en 16 september was een nuttige en prettige bijeenkomst. Het heeft veel discussies opgeroepen en heeft ook aangezet tot nadenken en ik wil wat van die gedachten op papier zetten.Na de discussie tussen Marcel van Dam en Kees Vendrik op zondag kwam ik te zitten naast iemand die een beetje verbaasd aan de mensen om hem heen vroeg: begrepen jullie nou waar die discussie over ging? Wat waren nou de verschillen ? Op het eind, waar het echt fel werd, ging het over de vraag of de kosten van de vergrijzing betaald kunnen worden uit de te verwachten inkomensstijging (van Dam) of dat er meer maatregelen nodig zijn (Vendrik). Waar ging het nou eigenlijk om ?
Het was een goeie vraag, want het was toch duidelijk dat beide sprekers sociale, linkse uitgangspunten hadden, en dat ze beiden vinden dat in de toekomst het grote aantal ouderen die hulp nodig zullen hebben, ook behoorlijke hulp moeten krijgen (overigens is er bijna niemand die dat zal ontkennen, maar dat terzijde).
Mijn indruk is dat het niet ging om de toekomstige ouderenzorg, maar om het ontslagrecht. En op dat punt slaan de discussies nou eenmaal altijd op tilt. Toen dat in GroenLinks aan de orde werd gesteld, twee jaar geleden werd de discussie echt grimmig en nu dreigt de PvdA hierover ook weer de nek te breken omdat de meest in het oog lopende kandidaat voor het voorzitterschap Jan Pronk dit ontslagrecht als een van de speerpunten heeft gekozen van zijn campagne. En ook Marcel van Dam hamerde erop in zijn bijdragen. Laat ik wat termen noemen waarmee de discussie op dit punt in GroenLinks gevoerd is om de stemming te schetsen. "verkwanselen", "in de kou laten staan", "in de kaart spelen" enzovoort. Ik heb het ook in Ginkelduin weer gehoord.
Ik was bang dat de discussies op dit punt weer onverkwikkelijk en uitzichtloos zouden zijn, maar dat is erg meegevallen. Er was debat, er waren verschillen van mening, maar er waren minder taboes en minder verontwaardiging en op een paar momenten dacht ik: "verrek ja daar kunnen we wat mee!".
Het eigenlijke conflict gaat over het ontslagrecht. Er bestaat een spanning op de arbeidsmarkt tussen de insiders en de outsiders, degenen met een vaste aanstelling enerzijds en degenen met flexcontrasten en uitzendkrachten anderzijds. Dat was het beginpunt voor de schrijvers van Vrijheid eerlijk delen en dat was het beginpunt voor de kritici van dat rapport en ook weer voor Marcel van Dam. De spanning tussen insiders en outsiders wordt niet verzonnen door "Vrijheid eerlijk delen", die spanning bestaat.
Vroeger kon je een vaste aanstelling krijgen als je een tijdje ergens werkte, maar zeven, acht jaar gelden kwam de flexwet die een vaste aanstelling verplicht stelde na een losser werkverband van drie jaar. Dat werd toen binnengehaald als een verworvenheid van de vakbeweging, maar het resultaat is dat veel bazen nu niemand langer dan drie jaar in dienst houden. Na drie jaar moet je er een half jaar uit en dan kan je weer van onderop opnieuw beginnen. Voor die flexwerkers, en dat geldt in nog sterkere mate voor uitzendkrachten, geldt dus geen enkel ontslagrecht. Het contract is afgelopen, punt. En als je klaagt over je rug of je schouder, dan wordt de kans groot dat je na zo'n contractje van een half jaar te horen krijgt: "nee we hebben op dit moment niemand nodig".
Nu zijn er mensen die ervoor pleiten die maximum termijn van drie jaar op te heffen. Daarvoor pleitte onder anderen Evelien Tonkens in haar column in de Volkskrant: "Zogenaamd bedoeld om ons te beschermen, jaagt hij alleen maar talloze mensen na drie jaar de WW in, omdat de werkgever ze niet vast wil of kan aannemen. Laat langere tijdelijke contracten gewoon toe, om te beginnen onder de hoge inkomens".
Ik denk dat ik het daarmee eens ben en ik ben dan ook een beetje verbaasd dat GroenLinks in een verklaring van juni van dit jaar ervoor pleit de flexwet te beperken tot 2 tijdelijke contracten met een maximum van in totaal 2 jaar. Dan gooien ze je er dus na twee jaar uit. Daarover maak ik me weinig illusies. De flexwerkers staan daarover niet te juichen.
Maar als je ervoor pleit dat maximum termijn van drie jaar op te heffen, dan ben je bezig het ontslagrecht af te schaffen. Dat moeten we dan wel erkennen. Want dan hoeven bazen nooit meer iemand vast in dienst te nemen. Ze maken voor iedereen elk half jaar een nieuw contracje en nooit meer last van gezeur. Er bestaat een tegenstelling tussen insiders en outsiders op de arbeidsmarkt en ik kan iedereen garanderen dat de flexwerkers en uitzendkrachten geen enkel materieel belang hebben bij het verzet tegen verandering van het ontslagrecht, om de simpele reden dat ze geen ontslagrecht hebben, zelfs maar een beperkt recht om ziek te worden, om maar te zwijgen van hun pensioenrecht. Ik herhaal mezelf een beetje, maar soms is dat nodig.
Op de een of andere manier moeten de verschillende belangen tegen elkaar afgewogen worden. Wij moeten ons niet alleen vastbijten op het ontslagrecht maar ook de belangen van de "outsiders" in overweging nemen en daarbij zitten veel jongeren en mensen van niet-nederlandse afkomst. Op een bepaald moment zei iemand van de vakbeweging in een van de deeldiscussies, niet plenair, maar in een hoekje van de zaal, dat je een keuzemogelijkheid zou kunnen creeren tussen een vaste aanstelling of een tijdelijk contract tegen een hogere beloning. En ik zie niet hoe iemand de rechtvaardigheid van zoiets kan ontkennen.
Ik kan me voorstellen dat in deze richting de tegenstelling insiders outsiders overbrugd kan worden. Door te erkennen dat een behoud van bestaande ontslagregelingen alleen gerechtvaardigd kan worden bij een gelijktijdige erkenning van het recht van diegenen die niet een vaste aanstelling hebben, op een hoger uurloon.
Werkgevers zijn bereid meer te betalen voor uitzendkrachten. Het is bekend dat de kosten van een uitzendkracht per uur voor een werkgever hoger zijn dan de kosten van een vaste kracht. Ik weet even niet de preciese cijfers, maar ik meen dat het anderhalf tot twee maal zo duur is. Dat verschil gaat nu naar de uitzendbranche en een deel ervan zou moeten gaan naar de uitzendkracht zelf. Flexcontracten zijn voor werkgevers ook voordeliger omdat elke verplichting ophoudt zodra het contract is afgelopen en de flexwerker hoort daar meer van te krijgen dan nu het geval is.
Op dit punt aangekomen rijst bij mij overigens nog de vraag wat de juridische basis is, waarop het alleen uitzendbureaus is toegestaan iemand te bellen of hij morgen een dienst kan draaien van zes tot twee, van twee tot tien of van tien tot zes. Ik weet het niet en vermoed dat dat weer zo'n verworvenheid is in het belang van de vaste krachten ten koste van mensen die niet vaste werktijden willen of kunnen hebben, uit-onderhandeld in taaie besprekingen.
Het wordt tijd deze discussie in GroenLinks nog eens grondig door te voeren en ons een keer heel goed af te vragen of dat wat de vakbonden hebben binnengehaald voor de werknemers werkelijk in het belang is van alle werknemers. In de discussie in de tent noemde iemand nog zo'n voorbeeld dat te denken geeft. Zij was wat ouder en gaf les op een school waar het leerlingaantal geleidelijk daalde en waar dus mensen ontslagen moeten worden. Ergens is ooit 'binnengehaald' dat mensen die langer ergens werken meer beschermd worden tegen ontslag dan mensen die korter in dienst zijn en met bloedend hart zag deze vrouw het gebeuren dat een voor een de jongere leerkrachten het veld moesten ruimen en dat alleen de oudgedienden overbleven. Ontslagbescherming die jongeren in de kou zet, en waarmee je dan ook nog eens het hele onderwijs naar de kloten helpt. Vakbonden bedankt.
De discussie moet worden voortgezet er zitten nog heel veel haken en ogen aan, ik weet ook niet wat ik precies vinden moet, maar de discussie is nuttig en nodig. En als de mensen van de vakbond of bijvoorbeeld ook kritisch GroenLinks die discussie niet willen voeren, dan doe ik het heel graag zonder hun.