Teksten over Groenlinks
door Henk Spaan
Het nieuwe verkiezingsprogramma (dec 2006)
Hoog gespannen verwachtingen
Op de website van GroenLinks staat een oproep om alvast discussiebijdragen te leveren of om deel te nemen aan de werkgroep die voor de verkiezingen van 2007 het programma gaat schrijven. Sommigen lijken daar een hoge verwachting van te hebben wat al bleek bij de presentatie van "vrijheid als ideaal" en van "vrijheid eerlijk delen". Toen werd aangekondigd dat die discussie zou worden ingepast in de discussie over het nieuwe verkiezingsprogramma. Ik betwijfel of dat spraakmakende resultaten kan opleveren. Vorig voorjaar zat ik in Zwolle in de werkgroep die het gemeenteraadsprogramma schreef en ik begon daaraan in de hoop en een beetje in de verwachting dat dat interessante discussies zou opleveren. Hoewel ik niet ontevreden ben over het uiteindelijke resultaat, is de discussie me tegengevallen. En er is eigenlijk niets of niemand die ik daarover een verwijt kan maken. Het enige is dat mijn eigen verwachtingen te hoog gespannen waren; dat ik te veel dacht dat we nieuwe invalshoeken zouden kunnen vinden voor het maken van een 'uitdagend' programma.
Mijn conclusie is nu dat de mogelijkheden beperkt zijn om in een programmadiscussie te komen tot fundamentele wijzigingen in de koers van een afdeling of van een partij. Een discussie over een verkiezingsprogramma staat altijd onder tijdsdruk: "ja, ja, leuke discussie maar over een half jaar moet er een tekst liggen". En in een programmadiscussie staan altijd veel onderwerpen tegelijkertijd ter discussie. Hoe je het wendt of keert, voor pakweg liberalisering van het drugsbeleid is nooit meer dan een uur of anderhalf uur de tijd, want zo zijn er nog wel dertig andere onderwerpen te bedenken.
Niet met vijfhonderd mensen een tekst schrijven
De wens om "vrijheid eerlijk delen" in de programmadiscussie mee te nemen is goed bedoeld, maar is waarschijnlijk onhaalbaar. Daarvoor is het onderwerp te ingewikkeld en liggen de meningen binnen groenlinks te zeer uiteen. Onmogelijk is het niet, maar moeilijk is het zeker.
We moeten de discussie over de koers van groenlinks en de discussie over het nieuwe verkiezingsprogramma uit elkaar te halen. Het nieuwe verkiezingsprogramma moeten we overlaten aan een groep mensen die schrijven kunnen en die in staat zijn onder woorden te brengen wat ongeveer het gemeenschappelijke gedachtengoed is van leden en achterban van groenlinks. Er zijn heus wel mensen die we wat dat betreft vertrouwen kunnen. Laat de programmacommissie overleg plegen met het bestuur of met een of andere klankbordgroep en leg aan het congres de keuzes voor die als probleempunten zijn overgebleven. Ik heb in het verleden heel wat congressen over programma's meegemaakt en dat leidde zelden tot interessante discussies en nooit tot interessante resultaten. Meestal was het een vervelend gehannes met compromisformuleringen en met halve minuten spreektijd, gevolgd door stemprocedures die het meest weg hadden van een groenteveiling. En het belangrijkste is dat in de voorbereiding vijfhonderd mensen hun tijd verprutsen met denken over mini-probleempjes, over de formulering van elke zin in veertig bladzijden tekst. Zonder dat gedoe zal het programma waarschijnlijk meer samenhangend, beter leesbaar en waarschijnlijk voor de kiezer meer overtuigend worden. En voor de mensen die het gaan schrijven is er meer eer aan te behalen. Ze kunnen zelfs proberen het mooi op te schrijven.
Dan nog zal het vaststellen van het programma de nodige tijd vragen want er zijn natuurlijk wel heikele onderwerpen. Het congres krijgt zo een beperkt aantal keuzes voorgelegd die vervolgens beter overwogen en besproken kunnen worden. De programmacommissie krijgt daarna de taak toevertrouwd om de gemaakte keuze in de tekst te verwerken.
Uit elkaar trekken
Op deze manier is er in principe meer tijd en ruimte voor discussie over de koers van groenlinks. Bijvoorbeeld voor een discussie over "vrijheid eerlijk delen". Je kan ook andere onderwerpen bedenken maar op dit moment is dat het meest actueel en logisch. De vraag is dan weer: hoe voer je daarover een zinvolle congresdiscussie ? Ook hierin zou ik willen breken met vaak gevolgde procedures. Ik zou de discussie niet beginnen met een concepttekst die geamendeerd moet worden. Want meestal is zo'n concepttekst al een compromis en amenderingen leiden bijna altijd tot verdere afzwakking van alles wat enigszins omstreden is en van alles wat scherp geformuleerd is. Resultaat: nietszeggende uitspraken en een verdoezeling van meningsverschillen. Meningsverschillen hoeven niet verdoezeld te worden, zij bepalen juist de levensvatbaarheid en de aantrekkingskracht van politieke partijen !
De congresvoorbereiders moeten het onderwerp 'uit elkaar trekken' en meerdere formuleringen naast elkaar aan het congres voorleggen. Om het heel grof te zeggen: het congres moet kunnen kiezen tussen:
- het ontslagrecht moet versoepeld worden, of:
- er mag niet getornd worden aan het ontslagrecht.
Hierover is al veel beroering geweest en een congres uitspraak zou toch wel op zijn plaats zijn. En hoe beter in de voorbereiding de argumenten worden uitgewerkt, des te beter wordt de congresdiscussie. Ik kan me voorstellen dat de voorstanders van de eerste keuze de tekst zullen uitbreiden:
- het ontslagrecht moet versoepeld worden en tegelijkertijd moet het verkrijgen van uitkeringen op die en die manier zus en zo veranderen.
In de voorbereiding kan ook blijken dat sommigen nog geen keuze willen maken:
- Het congres besluit over het ontslagrecht in het komende jaar verder te praten.
In een goede discussie zijn zo vervolgens talloze nuanceringen en scherpstellingen te bedenken. En het congres mag besluiten ! Ik persoonlijk heb waarschijnlijk wel een mening (hoewel ik op dit moment even niet zeker weet hoe die mening zal zijn) maar ik zal vrede hebben met een uitspraak, ook als die tegen mijn eigen mening in gaat. Het feit dat het debat er is en dat ik op het congres kan zien dat er nog tien anderen hetzelfde vonden als ik, is voorlopig voldoende.
Op tijd duidelijkheid
En wat nu ? Zal groenlinks het schrijven van het programma overlaten aan de commissie zoals ik dat voorstel? Waarschijnlijk niet, want ingeroeste gewoonten veranderen niet zodra iemand dat voorstelt. Dus dat congres over het nieuwe programma komt er gewoon.
Zullen de conclusies van 'vrijheid eerlijk delen' in het congres worden meegenomen? Dat is moeilijker te voorspellen. Eerlijk gezegd denk ik dat er afgezwakt een beetje zal overblijven zoals: "Er is een kloof tussen insiders op de arbeidsmarkt en de outsiders en we doen ons best die kloof te overbruggen". En dan wordt er net gedaan of dat een belangrijk besluit is. Femke en Ineke blij en de vakbondsgroep blij. Maar al met al niet echt boeiend.
Misschien dat er toch nog wat extra ruimte overblijft voor discussie over dat onderwerp. Dat zou wenselijk zijn, maar dat moet vantevoren duidelijk zijn, anders kunnen we ons niet voorbereiden. Tot nu toe is dat niet aangekondigd door de programmacommissie. Mocht de commissie de discussie toch willen meenemen dat moet zij dat snel zeggen om op tijd de discussie in begrijpelijke alternatieven aan het congres te kunnen voorleggen.