Teksten over Groenlinks
door Henk Spaan
De verkiezingsuitslagen van maart (mrt 2006)
GroenLinks heeft het slecht gedaan in de afgelopen verkiezingen. De verkiezingen maakten duidelijk dat veel mensen geen vertrouwen meer hebben in Balkenende en een beetje af willen van de rechtse koers die vanaf de komst van Pim Fortuyn de overhand heeft gekregen. Dat vertaalde zich in een winst voor PvdA en SP, maar GroenLinks profiteerde daar niet van. Dat is vreemd en verdient nadere overdenking.Laten we aannemen dat de winst van de PvdA veroorzaakt wordt door het feit dat Wouter Bos geen fouten maakte (door weinig te zeggen) en dat een deel van de oude aanhang terugkeerde van hun uitstapje naar de LPF, en dat veel kiezers van buitenlandse afkomst, daartoe geprikkeld door de kritiek van de LPF, zich voor het eerst met de nederlandse politiek gingen bemoeien en zich op de PvdA gingen orienteren.
De PvdA-winst maakte voor groenlinks niet veel uit; erger was de de winst van de SP. Steeds meer mensen die zich vroeger als vanzelfsprekend op groenlinks of op een van de voorgangers van groenlinks richtten, kiezen nu voor de SP. Een radikale kritiek op het beleid van de overheid vindt haar uitdrukking nu eerder in de SP dan in groenlinks. Het is heel goed denkbaar dat groenlinks veel verloren zou hebben als er niet in het algemeen een flinke ruk naar links zou zijn geweest.
Als ik een verklaring zoek voor de winst van de SP denk ik allereerst aan twee dingen: het referendum over de europese grondwet en de toch enigszins nieuwe links-liberale koers van de partij.
Ik heb me altijd een beetje verbaasd over de enthousiaste opstelling van groenlinks als het ging over de Europese grondwet. De kritiek op de wet was vaak serieus en redelijk en na het nodige wikken en wegen heb ik tegen de grondwet gestemd, zoals in Nederland heel veel anderen. En het verbaast me niet dat een partij die woordvoerder was van de tegenstemmers, bij eerstvolgende gewone verkiezingen een flinke winst boekt. Dat is geen reden om meteen de koers van groenlinks om te gooien (onder het motto: wij willen wat het volk wil) maar het zou dom zijn te vergeten wat er vorig jaar gebeurd is.
En dan is er de links-liberale koers van groenlinks. Op de koers van "Vrijheid als ideaal" was binnen en buiten de partij veel kritiek en misschien kunnen we voorzichtig concluderen dat die nieuwe koers door partij en achterban niet helemaal gevolgd, en niet helemaal begrepen is.
Laat ik proberen vrijheid als ideaal in mijn eigen woorden kort te omschrijven: Het is een poging om groenlinks te presenteren als redelijk en gematigd. Het is ook een poging om niet weer te vervallen in de oude gedachtenpatronen, Wij tegen Zij, Progressief tegen Conservatief, Armen tegen Rijken, Loonarbeid tegen Kapitaal.
Voor wie machtsposities wil bereiken en wil worden gezien als betrouwbare partner in coalities met andere partijen is dat een verstandige opstelling, maar de kiezers en de eigen aanhang denken vaak in andere categoriën. Wie een debat op gang wil brengen, moet niet beginnen in het midden, maar moet kiezen voor een scherpere stellingname. Als het debat op gang is, kan je altijd nog nuanceren en water in de wijn doen. De scherpe stellingname is de kracht van de SP en dat is de zwakte van de links liberale opstelling van groenlinks.
Het lijkt me dat groenlinks nu drie mogelijkheden heeft:
Ten eerste is er een groep die zegt dat we moeten vasthouden aan de vrijzinnige koers van de partij. Zo zijn we nu eenmaal en daar houden we principieel aan vast. Op die manier kunnen wij het meest invloed uitoefenen in de richting die wij willen.
Ten tweede is er een groep die vindt dat groenlinks zijn oude principes overboord gooit en "de mensen in de kou laat staan". Zij willen een radicalere stellingname, zoals die van de SP en ik neem even aan dat zij ook degenen zijn die het hardst pleiten voor een campanje gericht op een "progressief kabinet".
Het lijkt mij verstandig een derde koers te kiezen. Niet méér 'redelijkheid', ook geen concurrentiestrijd met de SP, maar een partij die meer en meer voorop stelt wat ik persoonlijk de belangrijkste onderwerpen vindt: het feit dat de mensen bezig zijn "de aarde op te stoken", dat het rijke westen bezig is de rest van de wereld "leeg te vreten", kortom een partij met het milieu voorop, een partij die vooraan in het programma pleit voor zuiniger gebruik van grondstoffen en van brandstof en die een halt wil toeroepen aan de bijna niet te stoppen groei van auto- en vliegverkeer. En dat is dus ook een partij die zich niet automatisch opwerpt als belangenbehartiger van elke groep ontevredenen in de samenleving. Want zuinigheid met milieu en grondstoffen is helaas niet het privé-belang van de meeste mensen.