De CPN van 1982 tot 1986
door Henk Spaan
Koos Verweijmeren interview (juli 1982)
(koerier juli 1982).Het onderstaande stuk is een verslag van een gesprek met Koos Verweijmeren gehouden op 21 juni door Henk Spaan en Rijk van Holland. Het is een zo nauwkeurig mogelijke weergave van dat gesprek en daardoor wordt er af en toe van de hak op de tak gesprongen en worden onderwerpen niet steeds diepgaand uitgepraat. Koos Verweijmeren is allang lid van de CPN en lid van de havengroep in Rotterdam en sinds kort door zijn bedrijf overgeplaatst naar Ede in verband met zijn activiteiten tijdens de havenstaking in 1979. Sinds 1979 is hij ook lid van het partijbestuur. Omdat wij hoorden dat Koos ernstige kritiek heeft op de ontwikkelingen in de CPN, besloot de redactie dit interview te houden. Het is onze bedoeling om in de toekomst meer van dergelijke interviews te houden.
Het was niet nodig om een vraag te stellen, Koos stak gelijk van wal.
"Ik maak me ernstig zorgen over de ontwikkelingen in de partij. Als ik hier in Wageningen bijvoorbeeld op een ledenvergadering kom, dan zitten hier 25 studenten en 1 arbeider. Maar vroeger was de CPN duidelijk een arbeiderspartij. Ik weet wel dat in Wageningen een Landbouwhogeschool zit, maar het gaat toch wel duidelijk een kant op, want er wonen toch ook veel arbeiders en waarom zijn die geen lid ?
Kijk, de strijd om het dagelijks brood en de strijd voor belangenbehartiging, dat is de basis voor alle politieke veranderingen. Zonder die strijd, zonder beweging van de massa's kan je de rest ook wel vergeten. Het gaat nu om de kwaliteit van de economische strijd en het is een taak van communisten in een kapitalistische maatschappij om een visie te ontwikkelen over hoe de crisis moet worden aangepakt. Het gevolg daarvan is dat communisten een duidelijke eigen inbreng hebben in de massastrijd. Een voorbeeld is een brochure die we hebben geschreven met het actiecomité Rotterdamse Havens over hoe de strijd verder gevoerd moet worden. Die brochure hebben we gemaakt samen met mensen buiten de partij en dat is óók coalitievorming, maar wel een andere coalitie dan die waarover het partijbestuur nu praat voor de komende verkiezingen. Ik ben er zeker van dat je dat niet meer kan uitleggen aan een heleboel arbeiders die de CPN altijd gesteund hebben".
Maar je kan toch wel op bepaalde punten met de PVDA samenwerken ?
"Je gaat met de duivel in zee; ze zeggen dat dat nodig is om een linkse meerderheid te halen, maar die haal je niet met Den Uyl ! Maar laat ik terugkeren naar mijn verhaal. Ze willen nu ook de voorhoederol van de partij ter discussie stellen, maar dan vergeten ze dat communisten steeds daar waar ze in goed overleg met de massa's van werkers zijn opgetreden, een voorhoederol hebben vervuld. De haven en de strokarton zijn de beste voorbeelden daarvan. Na de havenstaking van '79 was het resultaat dat we er 28 gulden bij kregen en dat er grote veranderingen tot stand kwamen binnen de vervoersbond en het FNV. Daardoor steunde dit voorjaar de bond wél de staking. Die staking heeft nu niet het gewenste resultaat gehad, omdat de belangrijkste eisen niet zijn ingewilligd, maar de stemming in de bedrijven waar gestaakt is, is beter dan ooit en iedereen is ervan overtuigd dat het de volgende keer wél zal lukken. Wij als communisten hebben in die acties steeds een voorhoederol kunnen spelen door op bedrijven gemeenschappelijk alle krachten te bundelen. Op dit moment is het onze taak om te analiseren waarom de stakingen niet werden bekroond met volledig succes. Ik zal een voorbeeld geven van waar de ontwikkelingen in de CPN toe leiden.
Dit voorjaar zijn we in de haven gaan staken voor arbeidstijdverkorting. De haven werd daarmee het speerpunt voor een gecoördineerd arbeidsvoorwaardenbeleid van de vakbeweging en het is geen toeval dat dat juist in de haven gebeurde, want daar wordt op dit moment goud verdiend, dat kunnen we makkelijk bewijzen. We gingen staken en stonden daarbij tegenover het gemeenschappelijk front van het VNO, dat heel goed begreep hoe belangrijk de staking was. Het FNV had ook een front moeten vormen, maar dat is niet goed van de grond gekomen. Kok is een keer naar de haven gekomen om zich solidair te verklaren, maar intussen lag de top van de vakbeweging in stukken uit elkaar. Want terwijl wij aan het staken waren stond Arie Groeneveld van de industriebond op het punt om een nieuwe CAO zónder arbeidstijdverkorting te tekenen. De solidariteit van Wim Kok kreeg geen concrete gestalte. Door mij is tijdens de staking voorgesteld om vanuit het opgerichte solidariteitscomité een oproep te organiseren onder alle FNV leden om de havenjongens te steunen, en om Wim Kok te vragen dit mede te ondertekenen om zo ook de industriebond onder druk te zetten. Maar dit is nooit ingebracht in het solidariteitscomité en toen ik daarnaar vroeg bij Siep Geugjes, antwoordde hij dat hij dat nog wel eens persoonlijk zou aan de orde stellen bij Wim Kok, "want we kunnen geen Nee hebben van Wim Kok".
Op de achtergrond speelde hierbij dat Wim Kok een interview voor de Waarheid had gegeven en daarin had gezegd dat hij namens het FNV met de progressieve partijen in de Tweede Kamer zou gaan praten; dat mocht dus niet gefrustreerd worden. Mijn conclusie is dat de belangen van de actie in dit geval zijn ondergeschikt gemaakt aan het belang van een coalitie aan de top. Dus nu werd er na afloop op een stakingsvergadering gezegd: "We zijn door geen énkele partij gesteund". Als ik dat hoor dan gaat er een mes door mijn hart. En als ik straks op een bestuursvergadering zeg dat de CPN niets gedaan heeft, dan ontkennen ze dat natuurlijk weer onmiddellijk ! Vroeger had de CPN altijd haar aanhang omdat mensen in bedrijven wisten dat de CPN ze altijd steunde. Dat is niet meer zo en daarmee is de angel uit de CPN gehaald.
Op het vorige congres werd nog het belang van actiecomités en van bedrijfspartijgroepen onderstreept, maar sindsdien is er in het partijbestuur met geen woord meer over gepraat. En dan komen we op het democratisch centralisme. Dat komt niet zomaar uit de lucht vallen. Misschien is het democratisch centralisme in het verleden misbruikt, maar de waarde van dat principe blijft. Ik ben ervan overtuigd, dat als het democratisch centralisme door het congres wordt afgeschaft, dat de doodsklap zal zijn voor de partij. In de havengroep hadden we voortdurend gebakkelei onderling, nergens werd zo levendig gediscussieerd als daar. Maar tegelijkertijd hadden we een gemeenschappelijk doel, en als het erop aan kwam, dan moesten we een besluit nemen en dat besluit ook samen uitvoeren. Als het erop aankomt, dus bijvoorbeeld bij een staking, dan moet je slagvaardig kunnen optreden en dan blijk je het democratisch centralisme hard nodig te hebben. Want een staking is oorlog en je móet winnen. Want niemand gaat voor zijn lol drie weken voor de poort staan. Ik had het al over het congres van '79 waar besloten werd om extra aandacht te besteden aan de vorming van bedrijfspartijgroepen en van actiecomités. Ik zei toen dat dat het moeilijkste is wat er is en dat er dus hard aan gewerkt moet worden om dat uit te voeren. Maar er is niets aan gedaan, terwijl de ziel van de partij volgens mij tóch zit in de organisatie. Er zijn nu zelfs mensen die vinden dat actiecomités schadelijk zijn, omdat zij zélf vakbondsbestuurder zijn. En nu wordt er wel gepleit voor meer democratie in de CPN, maar dan moet je je toch zeker juist houden aan de besluiten die je met elkaar neemt en dan kan je toch niet zo'n congresbesluit zomaar naast je neer leggen zoals dat nu gebeurt?
Allerlei principes van het leninisme zoals die beschreven zijn in bijvoorbeeld "De linkse stroming" zijn nog steeds juist, ook al kan je niet alles zomaar letterlijk overplanten naar vandaag, want dat is wel in 1920 geschreven. Dat is een hele gedachtenwereld en als je die overboord zet, blijft er van de CPN niets anders over dan een sociaal-democratische partij. Het is nu zo ver dat er in de CPN discussies gevoerd worden over de vredesbeweging over de vraag: zit je daar nou in als communist of als lid van die beweging of als persoon ? Dat heb ik in de vakbeweging ook wel meegemaakt, CPN-ers die niet wilden laten weten dat ze lid waren, maar die hebben volgens mij nooit een erg belangrijke rol gespeeld in de vakbond".
Maar is het niet zo dat de CPN in het verleden teveel invloed in bewegingen had en discussies monopoliseerden?
"Ja dat gevaar is er als je niet een levend deel van de massa's bent, als je niet meer kan luisteren naar andere mensen. Dan worden discussies onmogelijk en verval je in betweterigheid. De vraag is daarbij als er iets fout gaat, of dat door je eigen fouten komt, of dat 'het klootjesvolk' het niet begrijpt. Het niet goed functioneren van CPN-ers kan ook liggen aan een gebrek aan democratie binnen het democratisch centralisme. En ik wil niet in de hoek geduwd worden van de "ortho's", want als er iemand is die het belang kent van vrije vakbonden en de acties van Solidariteit steunde, dan ben ik het wel. Die gebeurtenissen laten wél zien wat voor centrale rol de arbeidersklasse steeds weer speelt. Maar als ik dat zeg, dan denken ze onmiddellijk dat ik dan wel voor Jaruzelski zal zijn, maar dat is natuurlijk onzin. Ik ben tegen de "vernieuwers" maar dat wil niet zeggen dat ik geen kritiek heb, dat blijkt ook wel uit dit gesprek. De discussies over linkse samenwerking in Driebergen vindt ik ook prima en daar heb ik zelf ook aan meegedaan, maar het gaat nu teveel één kant op".
Maar wat voor conclusies moet je dan trekken uit de gebeurtenissen in Polen ?
"De gebeurtenissen daar moet je in hun historisch verband plaatsen. De revoluties in Oost-Europa werden niet door de mensen zelf doorgevoerd en dat maakte het al moeilijk en dan krijg je in Polen ook nog de invloed van de Roomse kerk. Maar als het socialisme zo versteend is als in Polen, dan vind ik het prima dat daar door Solidariteit iets tegen gedaan wordt. Maar dan kan je de Navo en het Warshaupact nog niet op één hoop gooien, want ondanks alles zijn daar de productiemiddelen toch in handen van de gemeenschap.
In Oost-Europa hebben ze belang bij ontspanning en ontwapening, want daar wordt de bewapening gevoeld als een zware last voor de rest van de economie. Hier hebben de multinationals juist belang bij de wapenproductie, omdat het hun pure winst oplevert. Als we nu beide blokken op een hoop vegen en dat essentiële onderscheid overboord zetten, dan wordt je in feite een anti-communist. Dus als wij de situatie daar willen verbeteren, dan kunnen we daar het beste aan bijdragen door hier te vechten voor vrede en ontspanning".
Aan het eind van het gesprek hadden we het nog even over de situatie in Wageningen, Koos was het er niet mee eens dat de ledenvergadering voortaan open zou worden voor niet leden. Wij: "Maar dat heeft toch wel extra zetels opgeleverd ?
"Nou en ? Stel nou dat je een wethouderszetel kan krijgen, waar ze nu zo op hopen, dan kan je er wel op rekenen dat dat de post wordt waarop het meest bezuinigd gaat worden, sociale zaken; en wat heb je dan bereikt ?".