Teksten over Groenlinks
door Henk Spaan
Rechts kabinet gaat niet door (september 2010)
Steeds meer mensen lijken ervan overtuigd te raken dat het kabinet Rutte van VVD en CDA met steun van de PVV doorgaat. Maar hoe langer ik erover nadenk, hoe meer ik tot de conclusie kom dat het niet kan.De belangrijkste reden daarvan dat er een steun in het CDA voor dit kabinet nodig is van honderd procent en die steun is er niet. Een aantal CDA hotemetoten herhaalt voortdurend dat er weliswaar wat oudgedienden tegen zijn, maar dat tachtig procent van het aktieve kader de plannen steunt. Die tachtig procent is ongetwijfeld een leugen. Ik denk dat de tegenstanders van het gedoogkabinet boven de dertig procent ligt. Op dit moment, als er niets verandert.
En er verandert nog wél wat. Want er is nog heel wat manipulatie nodig, ten eerste om de overgebleven dissidenten te dwingen voor iets te stemmen waar ze tegen zijn, ten tweede om “de mastodonten” het moeilijk of onmogelijk te maken om hun argumenten naar voren te brengen en ten derde om te voorkomen dat deelnemers aan het CDA-congres werkelijk de mogelijkheid krijgen om zich uit te spreken tegen de steun aan het nieuwe kabinet. Ten koste van alles moet worden voorkomen dat er een stemming komt: van de 750 afgevaardigden stemden 220 tegen en 400 voor. Misschien moet het CDA-bestuur eens bij wat oud-CPN-ers vragen hoe je dat moet aanpakken. Alle manipulatie zal niet verhullen (en integendeel juist pijnlijk zichtbaar maken) dat het CDA niet volledig achter het akkoord staat.
Verhagen heeft berekend dat zijn kabinet een steun in de kamer zal hebben van 76 zetels (plus wat SGP-ers), maar de stemmen van het CDA mag je niet voor de volle honderd procent meetellen. Als een kabinet op 81 zetels steunt, dan kan je je hier of daar wel een dissident veroorloven en soms heb je dan nog wel een meevaller via SGP of iets dergelijks. Maar het is onethisch om een volledige onderwerping te eisen van heel het CDA, van fractie en van de rest van de partij. Dat is onethisch en me dunkt onmogelijk. Ergens in de voorbereiding van het CDA congres zullen zich onverwachte wendingen voordoen die dat duidelijk maken.
Een tweede argument dat het niet doorgaat is het feit dat Wilders eigenlijk dit kabinet niet wil. Dat bleek duidelijk toen voorzitter Bleker bij Knevel en van den Brink een van de “mastodonten” maande om geduld te hebben en af te wachten wat er uit het akkoord zou komen. In plaats van blij te zijn met de opstelling van Bleker, noemde Wilders Bleker echter een zeurpiet en vroeg hij of Bleker niet beter even op vacantie kon gaan. Ik kan nog steeds niet begrijpen hoe het CDA een dergelijke schoffering kon accepteren en ook niet dat dat incident nu al weer vergeten lijkt te zijn.
En dan komen we op de derde reden waarom het kabinet niet doorgaat. VVD en Verhagen hebben inmiddels een enorme hekel gekregen aan de PvdA. Dat hebben ze overgenomen van Wilders die het overigens op zijn beurt van Pim Fortuijn heeft. Bij die hekel aan de PvdA kan ik me wat voorstellen, want er zijn wel wat hervormingen of bezuinigingen denkbaar die nuttig zouden zijn maar die telkens en systematisch geblokkeerd werden door de PvdA of door delen van de vakbeweging (ik denk bijvoorbeeld aan pensioenen en AOW of aan een verandering van ontslagprocedures). Maar in zijn zoeken naar een massa-aanhang heeft Wilders nou juist een aantal van die, laten we zeggen, vakbondpunten in zijn programma opgenomen om zo de indruk te wekken op te komen voor de ‘gewone man’, voor Henk en Ingrid. Wilders mag daarvan niet te veel prijs geven en dat belooft nog heel wat frustratie voor de hervormingen die VVD en CDA eigenlijk willen. Wat ze aan de PvdA-kant eruit wilden trappen, halen ze via de PVV weer in huis.
Ze zeggen dat het regeringsprogramma al twee weken geleden praktisch klaar was, maar het duurt langer en het hoeft niet te verbazen dat de echte problemen ontstaan als de puntjes op de i gezet moeten worden. Dan komen er ineens de ja-maren en dan komen er ineens nieuwe en de eigenlijke argumenten op tafel. Zoals in vergaderingen die echt moeten besluiten, die beslissingen pas vallen in het laatste kwartier en een uur later dan gepland, zo moeten we niet uitsluiten dat de boel straks alsnog uit elkaar klapt. Als dat gebeurt, zullen er waarschijnlijk nieuwe verkiezingen komen. Een kind kan begrijpen dat VVD, CDA en PvdA hun wederzijdse weerzin moeten opzij zetten en op een of andere manier tot een akkoord moeten komen. Maar met name Rutte en Verhagen hebben zich zo diep ingegraven dat ze niet zomaar het roer kunnen omgooien. Het is zelfs de vraag of Verhagen die nieuwe verkiezingen nog zal meemaken. Want hij speelde zijn spel zo hoog dat hij zich een mislukking niet meer kan veroorloven. Misschien heeft hij nog een kans om te overleven, namelijk als hij zelf deze of volgende week een einde maakt aan de onderhandelingen.
Er is nog een argument. Als Verhagen zijn zin krijgt verandert het politieke landschap. Verhagen maakt het CDA een rechtse partij omdat hij gematigden of twijfelaars in feite buiten spel zet. De andere partijen, PvdA, SP, D’66 en GroenLinks drijft hij bijeen en er ontstaat een soort twee-partijensysteem. Terwijl in de praktijk van het dagelijks leven het verschil tussen links en rechts vager en ongrijpbaarder wordt, zouden aan de kiezers in Nederland dan met name dat onderscheid als centrale keuze in de toekomst voorgeschoteld worden. Ik denk niet dat we daar veel baat bij hebben en ik denk niet dat veel mensen dat willen.
Aanvankelijk heb ik gedacht dat het plan van Rutte om een rechts kabinet te vormen een kans van slagen had. Op voorwaarde dat hij het goed doordacht had en vantevoren overlegd had met medestanders en als hij goed zijn best had gedaan om twijfelaars ervan te overtuigen dat zo’n kabinet een kans had. Hij had niet alleen Verhagen moeten meekrijgen maar ook een aantal andere belangrijke CDA-ers, die op hun beurt de rest van het CDA over hun wrevel hadden moeten heen helpen. Rutte had moeten praten als Brugman. Maar de weerstand nam niet af, maar toe. Ik denk dat hij niet eens een Pyrrhus-overwinning gaat halen.