Teksten over Groenlinks
door Henk Spaan
De film van Geert Wilders (mrt 2008)
De laatste dagen is er veel opwinding over de uitspraken van Balkenende en over de discussies in het kabinet over de film van Geert Wilders. Veel liberalen zijn verontwaardigd bij elke suggestie dat je iets tegen de film van Wilders zou kunnen doen. Zij zijn verontwaardigd over de oproep aan Geert Wilders van Balkenende om voorzichtig te zijn, zij spreken van capitulatie voor dreigementen en van het opgeven van een van onze belangrijkste beginselen, de vrijheid van meningsuiting. PvdA-woordvoerder Dijsselbloem zegt bijvoorbeeld dat we niet de verantwoordelijkheid moeten leggen bij Wilders als er straks iets mis gaat na het verschijnen van de film. Hij geeft de voorkeur aan een principiële benadering zoals van de Deense premier Rasmussen inzake de cartoon rellen.Ongemerkt is hier een belangrijke koersverandering van de PvdA zichtbaar, en ik weet niet of iedereen zich daarvan bewust is. Want in 1997 was niemand verontwaardigd toen Hans Janmaat veroordeeld werd tot een boete van 7500 gulden omdat hij in een demonstratie gezegd had: "Wij schaffen de multiculturele samenleving af, zodra wij de macht hebben". Met die uitspraak zou Janmaat hebben aangezet tot discriminatie. Achteraf is het niet goed te begrijpen hoe zo'n uitspraak over de multiculturele samenleving kan worden omgetoverd in het "aanzetten tot dicriminatie". Zelfs de CentrumPartij-leuzen "Vol is vol" of "Eigen volk eerst" zijn moeilijk uit te leggen als discriminerend, hoe primitief en verwerpelijk ze ook zijn.
Korte tijd later kwamen de lofprijzingen op de multiculturele samenleving terecht onder vuur te liggen onder andere in het beroemde stuk van Paul Scheffer over het multiculturele drama. Er is nu niemand meer die ontkent dat de komst in Nederland van mensen met een andere culturele achtergrond dan de oorspronkelijke Nederlandse cultuur, problemen met zich mee brengt.
De straf van Janmaat wekte geen verontwaardiging over de aantasting van "een van onze belangrijkste beginselen" en werd in 2003 nog eens bevestigd door de Hoge Raad ook zonder veel gemor. Het ging maar om Hans Janmaat, die toen overigens inmiddels was overleden. Hans Janmaat uitte zijn weerzin tegen het principe van de multiculturele samenleving, maar mocht dat niet.
Hieruit blijkt dat meningen en principes met de mode meegaan. Want Jeroen Dijsselbloem haast zich nu om te verdedigen dat je in dit land alles moet kunnen zeggen wat je wil, terwijl Geert Wilders met zijn uitspraken over de Islam en de Koran en over de profeet Mohammed heel wat verder gaat dan Hans Janmaat.
Ik vond destijds de bestraffing van Janmaat onbegrijpelijk maar op dit moment begrijp ik niet waarom je niet Wilders mag vragen om voorzichtig te zijn of waarom je hem niet zou kunnen waarschuwen: "Pas op, als jouw uitspraken of als jouw film kunnen worden uitgelegd als discriminerend of als het aanzetten tot haat tegen een hele geloofsrichting of bevolkingsgroep, dan kunnen we daartegen maatregelen nemen". Juridisch is het afschaffen van de multiculturele samenleving al strafbaar, dus waarom niet het spreken over "een tzunami aan islamisering" of het systematisch spreken over de achterlijkheid van de islam of om de koran een soort Mein Kampf te noemen. Ik ben er niet voor om deze uitspraken te verbieden, maar er is een moment waarop een verzameling van al deze uitspraken niet anders is uit te leggen dan als het aanzetten tot haat tegen een bevolkingsgroep als geheel. Want alle mensen afkomstig uit landen met een islamistische meerderheid kunnen last hebben van dergelijke uitspraken ook diegenen die vinden dat Wilders gelijk heeft (die zijn er ook!).
Vroeger was kritiek op de multiculturele samenleving een links taboe maar we schieten door naar het andere uiterste als het taboe wordt te vragen wanneer het geheel van deze uitspraken bezig is een soort racisme te worden. De anti-islam van Wilders is niet hetzelfde als racisme, maar kan in zijn uitingen en in zijn bedoelingen net zo schadelijk worden als een rassenleer. Dat mag wel gezegd worden en daarover mag wel worden nagedacht.
Ik ben er niet voor om Wilders een facist te noemen, soms is het nuttig en dapper dat hij onderdelen van de islam bekritiseert en zegt wat hij denkt. Mijn ervaring is dat zijn kritiek op de islam heel wat openingen biedt om in gesprek te komen met mensen met een islamitische achtergrond of met mensen afkomstig uit een 'islamitisch' land. Want niets is tegenwoordig makkelijker dan te vragen: wat vind jij over Wilders? Er is geen "buitenlander" die daar geen gedachten over heeft. En dan kan je ook vragen over geitenneukers, kutmarokkanen of over de positie van de vrouw. Een fikse stellingname helpt in die discussie meer dan zalvende woorden dat we allemaal gelijk zijn en dat we andere culturen zo goed begrijpen en waarderen en zo.
Maar Wilders gaat langs het randje en moet goed uikijken dat hij er niet overheen gaat en daarvoor mogen we hem wel waarschuwen. Het is niet mogelijk een film vantevoren te verbieden, maar wel om niet mee te werken aan de verschijning ervan, om te waarschuwen tegen juridische gevolgen ervan en om afstand te nemen van het gedachtengoed van Wilders als zich dat keert tegen een geloofsrichting als geheel of tegen een bevolkingsgroep als geheel. En dus kan je tegen Wilders zeggen: "Kijk uit wat je zegt". Niet alleen omdat anderen in de wereld dat misschien niet prettig vinden, maar omdat ook in Nederland maatregelen mogelijk zijn tegen al te grove veralgemeniseringen. En eerlijk gezegd denk ik dat Wilders verstandig zou zijn als hij even de hele gedachte aan een film in de ijskast zou zetten en zou zoeken naar andere manieren om zijn kritiek op de islam vorm te geven. Maar ik besef dat ik dat niet hardop mag zeggen.