Teksten over Groenlinks
door Henk Spaan
Pamflet uitgedeeld op extra congres (nov 1994)
WAAR KAN IK MIJN MENING KWIJT
GroenLinks heeft zijn problemen nog niet opgelost en is nog niet toe aan herstel van de geleden verkiezingsnederlagen. Dit is mijn conclusie na het lezen van de twee congreskranten voor het zesde GroenLinks congres en de congreskrant voor het zevende congres in januari.
Leiding geven
Het bestuur legt in zijn voorstellen grote nadruk op verbetering van het leiding geven in de partij. In aanbevelingen 1, 3, 4 en 5 wordt op verschillende manieren benadrukt dat de leiding van GroenLinks slagvaardiger, professioneler, eensgezinder, voortvarender, duidelijker moet worden.
Ik wil graag geloven dat het bestuur in de afgelopen periode zwak is geweest, maar dat los je niet op per congresbesluit. Het grote probleem van GroenLinks is het feit dat iedere poging om leiding te geven vastloopt op onderling wantrouwen. Dat onderlinge wantrouwen is het gevolg van een gebrek aan open discussie. GroenLinks heeft geen goede spelregels waarmee een nuttig onderling debat van de grond kan komen. Het gevolg is dat je op je hoede moet zijn, vriendjes moet maken en dat je op alle vergaderingen aanwezig moet zijn om iets te bereiken. Het is niet goed "naar binnen gerichte discussie" tot taboe te verklaren en te snel te spreken over "prinzipienreiterei", zoals in conclusie 16. Op dit moment zijn de interne verhoudingen in GroenLinks werkelijk een probleem, waarvoor een oplossing gevonden móet worden.
Ik wil de conclusies van het bestuur omdraaien. GroenLinks wordt voor de buitenwacht pas weer aantrekkelijk als er binnen de partij zichtbaar een debat op gang komt over aktuele problemen in de samenleving. Het ontstaan van bepaalde stromingen binnen GroenLinks kan de partij als geheel begrijpelijker en aantrekkelijker maken voor de buitenwacht. Als zo'n debat afwezig is, heeft GroenLinks weinig bijzonders te bieden en kunnen mensen net zo goed op D '66 of op de PvdA stemmen. Dat hebben ze dan ook gedaan.
Ontwerpteksten en pre-adviezen
De vraag is hoe een interessante discussie binnen de partij van de grond kan komen. Terecht staat in de voorstellen voor het januari-congres dat congressen vaak niet inspirerend zijn. Er wordt gesproken over "vergadertijgers" en over "twee-minuten-democratie" die frustrerend is en niet aantrekkelijk voor de buitenwereld. De voorstellen van het bestuur veranderen daar niets aan.
Het maakt niet veel uit of er ledencongressen komen of afdelingscongressen; ik wil aannemen dat ledencongressen iets beter zijn. Dat de volle agenda het probleem niet is, blijkt nu. De congressen van november en januari hebben een beperkte agenda, maar beloven niet interessanter te worden dan vroegere congressen met een overvolle agenda.
Belangrijker is dat het begin van de discussie telkens verkeerd is. Het begin is een ontwerptekst die geamendeerd kan worden. De amendementen krijgen een preadvies en komen in stemming. Het resultaat is per definitie dat iedereen scherpe, uitdagende formuleringen vermijdt en zoekt naar teksten die de kool en de geit sparen. Met name compromisteksten hebben kans de vereiste meerderheid te halen.
Het begin van de discussie moet open zijn. Ieder die dat wil, moet zijn of haar mening op papier kunnen zetten. Die algemene teksten (met indien nodig een maximumlengte) moeten beschikbaar zijn voor alle leden, in ieder geval voor alle belangstellenden.
Dit stuk is een illustratie van het probleem. Er is op dit moment geen plaats voor algemene beschouwingen over congresdiscussies. Wie niet op alle vergaderingen aanwezig is, kan alleen zijn mening kwijt via amendementen, via de toelichting daarbij en in de twee minuten spreektijd die hij of zij met moeite kan veroveren. Zo vis je altijd achter het net als je iets wil zeggen dat een ruimere uitleg vraagt. Ik wil nog een keer proberen mijn mening te geven, en ik moet dat via dit stenciltje doen omdat het partijbe-stuur en de ledenkrant geen raad weten met mijn stukken en omdat ik geen zin heb in gedoe met spreekbon-nen die goed zijn voor 12 seconden.
Spelregels
Ik pleit voor een andere procedure van congresvoorbereiding dan het bestuur in de voorstellen 2 t/m 6 voor het januari-congres:
1) Het partijbestuur bepaalt de onderwerpen die op een congres aan de orde zullen komen, inventariseert de verschillende meningen in het bestuur en nodigt in de eerste ronde de leden uit om discussiebijdragen te schrijven en voorstellen te doen. De teksten die hiervan het resultaat zijn, worden verspreid onder de leden of zijn voor leden opvraagbaar. Indien nodig kan het bestuur een maximumlengte vaststellen voor discussiebijdragen.
2) In de tweede discussieronde moeten bijdragen worden toegespitst op concrete voorstellen aan het congres. Personen en groepen kunnen in deze periode voorstellen formuleren of voorstellen van anderen amenderen. De verschillende voorstellen worden onder de leden verspreid. In principe worden alle voorstellen in behandeling genomen mits zij betrekking hebben op het onderwerp dat ter discussie staat. Het bestuur kan een nadere inperking geven van het onderwerp dat ter discussie staat.
In deze procedure gaat de partij op zoek naar punten waarop de meningen uiteengaan om daarna een weloverwogen keuze te doen. Er komen altijd meerdere voorstellen naast elkaar te staan op het congres en het resultaat staat niet bij voorbaat vast. Congressen worden daardoor niet langer, want we hoeven niet meer te praten over zaken waar iedereen het ongeveer mee eens is. De amendementen die op dit congres behandeld worden, zijn bijna zonder uitzondering onnozele details.
De commissie Lucas zou in mijn voorstel niet 29 conclusies en 17 aanbevelingen hebben gepresenteerd die vooral vaagheden en vanzelfsprekendheden bevatten. Zij zou de discussie hebben toegespitst op die punten waar de commissie verdeeld over was: het referendum en het duo-lijsttrekkerschap. Dat zijn geen bijster interessante problemen, maar ze hadden in ieder geval kunnen worden opgelost, door twee of drie duidelijke, goed geformuleerde alternatieven naast elkaar te leggen. De commissie Lucas werd het niet eens en formuleerde een vage tekst (wat is een referendum onder "leiding van het partijbestuur" en wie bepaalt welke kandidaten geschikt zijn?) en het congres zal in navolging daarvan het probleem voor zich uit schuiven. Waarom? De agenda wás helemaal niet overvol!
De pre-advisering van het bestuur moet worden afgeschaft, met name in belangrijke kwesties. Er is immers niet langer één bestuursstandpunt. Het bestuur staat niet langer als blok tegenover de 'gewone leden' of 'het congres' en het congres wordt interessanter. Individuele bestuursleden kunnen stemverklaringen geven, maar de keuze moet zijn aan het congres.
Pluriformiteit
De aanbevelingen voor het november-congres en de voorstellen voor het januari-congres geven geen opening in de boven geschetste richting. In voorstel 4 en 6 voor het januari-congres staat zonder meer dat het partijbestuur bepaalt welke amendementen in stemming komen en gepubliceerd worden. Dat is een veeg teken en komt overeen met bijvoorbeeld aanbeveling vier op het november-congres waarin staat dat het van het bestuur "wordt verwacht dat het meer eensgezind opereert en met voortvarendheid leiding geeft aan ...". Het zal duidelijk zijn dat ik van een partijbestuur geen eensgezindheid verwacht. Ik hoop op verschillen van mening en ik zou willen dat het bestuur daarmee iets nuttigs deed. Het pleidooi voor eensgezindheid doet mij teveel denken aan de CPN. Het lijkt of we geen stap vooruit zijn gegaan: precies tien jaar geleden heb ik op een CPN-congres een stenciltje uitgedeeld met dezelfde strekking als dit stencil.
Mijn pleidooi voor een pluriforme opzet van het debat heeft nu helaas niet meer kans op succes dan in de CPN toen. Een serieus debat in de partij is er niet, wat ook blijkt uit het feit dat de commissie Lucas geen inhoudelijke meningsverschillen heeft kunnen ontdekken tussen de talrijke kritici waarmee zij in de afgelopen periode gesproken heeft (conclusie 13). Daaruit blijkt dat GroenLinks lijdt aan bloedarmoede. De interne communicatiekanalen zijn verstopt en dat wordt erger als de voorstellen van het partijbestuur op de komende twee congressen zullen worden overgenomen. Maar wie zal zorgen dat die voorstellen worden afgewezen?
Ik ben bang dat GroenLinks het CPN-spoor verder volgt.