De CPN van 1982 tot 1986
door Henk Spaan
Terugtrekking uit afdelingsbestuur (mei 1984)
Beste mensen,
Volgende week donderdag is er weer ledenvergadering van de CPN, en omdat ik deze week voor mezelf besloten heb om me terug te trekken uit het afdelingsbestuur, leek het mij nuttig om een toelichting daarbij nog voor de vergadering in de afdeling te verspreiden.
Het wordt tijd om groot alarm te slaan over de toestand in de partij. Dat geldt waarschijnlijk landelijk, maar daar weet ik niet veel vanaf, en het geldt zeker voor de afdeling, en dat is ook waarover ik het wil hebben. Ik zit nu een jaar in het afdelingsbestuur en de laatste maanden bekroop mij een steeds sterker gevoel van onbehagen, waardoor ik alleen nog met grote tegenzin CPN-vergaderingen (zowel bestuurs- als ledenvergaderingen) bezocht, en waardoor ik tenslotte tot de conclusie ben gekomen dat het beter is om uit het bestuur te stappen.
Op zich draait de afdeling niet eens zo slecht. Er is een flink aantal mensen actief, sommigen werken heel hard voor de partij, het bestuur is vrij groot en komt regelmatig bij elkaar, ledenvergaderingen vinden regelmatig plaats en iedereen krijgt op tijd de uitnodigingen in de bus met een duidelijke agenda en te bespreken stukken. Soms wordt er zelfs een goeie discussie gevoerd en zijn we in staat om naar buiten toe initiatieven te nemen die niet gelijk weer stranden. Er zijn heel wat afdelingen waar al die dingen allang niet meer gebeuren. Toch begon ik CPN-vergaderingen steeds meer frustrerend, saai en slecht te vinden. Discussies begonnen zich te herhalen en we kwamen geen centimeter meer vooruit, zodat ik er nu de buik vol van heb. Hoe komt dat ?
Om te beginnen is er een landelijk aspect aan het probleem, wat mij betreft is er eigenlijk een zeer precies moment aan te wijzen, waarop de CPN ophield interessant te zijn. Namelijk op de derde congresdag na de stemmingen over de arbeidstijdverkorting, toen een groot deel van de horizontalen boos de zaal verliet. Het debat tussen horizontalen en vernieuwers, dat tot dan toe terecht door zeer velen met grote belangstelling was gevolgd, kwam tot een abrupt einde. De breuk die toen ontstond is daarna niet meer hersteld, de VCN werd opgericht, en de vierde congresdag was een van de meest ontmoedigende bijeenkomsten die ik ooit heb meegemaakt. De vernieuwers plus het partij-centrum hadden hun overwinning behaald, maar gaan daarvoor betalen met hun eigen ondergang.
Ik zal het niet hebben over de aanleiding van de breuk (de arbeidstijdverkorting), noch over de wérkelijke achtergronden ervan (het conflict tussen "arbeiders" en "intellectuelen"), ik kan alleen maar zeggen dat ik sinds die stemmingen bij hoofdstuk 4 niet meer heb meegedaan aan de stemmingen over de hele rest van de amendementen, net als de Amsterdamse horizontalen. Het merkwaardige is nu, dat ik sindsdien ook geen enkel plezier meer beleef aan activiteiten voor de CPN, ook al zou ik in Wageningen net kunnen doen alsof er niets veranderd is, omdat we hier immers niet (meer) te maken hebben met een conflict tussen vernieuwers en horizontalen. Het verdwijnen van een oppositiegroep uit de partij (en ik zal blijven volhouden dat ze met gekonkel en manipulaties de partij zijn uitgepest door de meerderheid die onder het mom van vernieuwing de tientallen-jaren-oude machtsspelletjes voortgezet heeft) werkt kennelijk ook frustrerend voor anderen die binnen de partij discussie willen voeren. Geen wonder natuurlijk, want verschillen van mening vormen de essentie van een goeie partij, en als één discussie onmogelijk gemaakt wordt, heeft dat zijn weerslag op alle discussies. Door het excommuniceren van het leninisme in de partij, werd de partij zélf een fossiel en iedereen die nu de ledenkrant leest of de steriele oproepen tot actie van het, voor het overige geheel verlamde partijbestuur, kan dat constateren.
Tot zover de landelijke kant van de zaak, maar ik kan mijn ongenoegen ook benaderen van een andere kant, vanuit mijn ervaringen met het werk in de afdeling Wageningen. Ook daarin is vrij nauwkeurig een breukpunt aan te wijzen en dat breukpunt ligt toevallig vrijwel op hetzelfde moment als het congres. Namelijk op het moment dat ik de CPN niet meer mocht vertegenwoordigen in de voorbereiding van de 1 mei viering. Ik heb daarna een discussie proberen te voeren over min- of meerderheidsopvattingen in het algemeen, maar nu, een paar maanden later, blijkt iets anders een grotere belemmering te zijn, namelijk de reden waarom ik de CPN niet meer kon vertegenwoordigen: de discussie over de vraag of de 1 mei nou een feestelijk, manifestatie-achtig karakter moest hebben, of dat er meer ruimte zou moeten zijn voor inhoudelijke discussie. Dat probleem is daarna nog regelmatig teruggekeerd, bij discussie over de opzet van de vredesactieweek, bij de evaluatie van 1 mei, en vooral bij de discussies over acties tegen de 1 juli maatregelen. Telkens had ik vergelijkbare kritiek op de opvattingen van de meerderheid van het bestuur, en hoe vaker ik die kritiek had, hoe hopelozer onderneming het werd om voor de zoveelste keer uit te leggen dat ik er anders over denk. Ik zal er niet omheen draaien en gelijk zeggen wat ik vindt. In het handelen van het afdelingsbestuur zie ik geen spoor van vernieuwing.
De actie-initiatieven die het bestuur neemt en de voorstellen die vanuit de CPN in allerlei bewegingen ingebracht worden, zijn steeds van dezelfde soort en nog steeds van dezelfde soort als vroeger; altijd die eeuwige manifestaties; altijd die afkeer van grondige discussies; altijd die acties waarop de mensen die eraan meedoen geen enkele invloed hebben; het feit dat het succes van een activiteit altijd wordt afgemeten aan aantallen; altijd hetzelfde soort pamfletten waarin geen spoor is te vinden van problemen of van zelfkritiek; nooit de vraag: zouden de mensen wel actie willen voeren?; altijd die krachteloze leuzen dat nu de maat écht vol is. En het klootjesvolk mag komen demonstreren als de heren en dames organisatoren een oproep doen, met na afloop feest of koekhappen om te zorgen dat het klootjesvolk inderdaad komt. En altijd weer die eeuwige mislukte acties op woensdagochtend die op de markt georganiseerd worden om voor onszelf de illusie te scheppen dat iedereen er weer was en dat er zelfs arbeiders waren. Ik zal nooit meer meedoen aan die marktacties, tenzij er echt iets verandert in de hoofden van de 'activisten'.
Zo was het vroeger en zo is het in de CPN nu nog steeds en het lijkt erop dat, nu de noodzaak om actie te voeren groter wordt, de conclusie is, dat er vaker van die acties en manifestaties moeten zijn, in plaats van dat men zich gaat afvragen of we het niet heel anders zouden moeten aanpakken. In het afdelingsbestuur worden alle acties tot in de minuscule details doorgesproken en het enige doel lijkt te zijn dat er meer CPN-ers aan de actie deelnemen of dat meer CPN-ers via mantelorganisaties (die bestaan nog steeds) betrokken raken bij de organisatie ervan. Voor een discussie over het nut van al die drukte is geen tijd meer. Enkele maanden na het congres waar tot een vernieuwing van de partij werd besloten, pakt de afdeling Wageningen met name die werkzaamheden weer op, waarvoor een vernieuwing zeer op haar plaats geweest zou zijn. CPN-ers beheersen weer als vanouds allerlei strategische verbindingen en belemmeren weer, door de inhoud van hun voorstellen, dat goeie acties van de grond komen.
Ik heb al heel wat keren dergelijke kritiek naar voren proberen te brengen, op ledenvergaderingen of in het bestuur, maar ik ben niet optimistisch meer over het nut ervan. De conclusie uit de totale mislukking van de 1 mei viering was in het bestuur dat de volgende keer de ruimte voor discussie maar beter kon worden teruggebracht tot maximaal een kwartier !. De lezer zal begrijpen dat het met dergelijke opvattingen voor mij moeilijk wordt om nog te functioneren in het afdelingsbestuur en ik heb daarom ook een conclusie getrokken. Ik kan het met de ontwikkelingen wérkelijk niet meer eens zijn en ik wil niet langer verantwoordelijkheid dragen voor het reilen en zeilen van de afdeling, vandaar dat ik me bij deze uit het afdelingsbestuur terugtrek.