Teksten over Groenlinks
door Henk Spaan
GroenLinks sociaal economisch (feb 2013)
Er is altijd veel kritiek geweest op het standpunt van GroenLinks in sociale kwesties zoals dat verwoord werd in "Vrijheid eerlijk delen" uit 2006. Die discussie keert steeds terug en werd ook genoemd als een belangrijke oorzaak van de verkiezingsnederlaag van vorig jaar. GroenLinks heeft niet kunnen voorkomen dat het beeld naar buiten kwam dat wij voor eenvoudiger procedures zijn om mensen te ontslaan en voor een verkorting van de WW.Op dit moment is er dan ook de neiging om terug te komen op "Vrijheid eerlijk delen". In november schreef Bram van Ojik in een brief :
"Laat ik duidelijk zijn: het gaat GroenLinks niet om hervormen als doel op zich, maar om het vergroten van de zekerheid van mensen. De plannen van het kabinet Rutte II voor versoepeling van het ontslagrecht en verkorting van de WW kunnen dan ook op geen enkele manier rekenen op de steun van GroenLinks. PvdA en VVD zorgen voor een forse verslechtering van de positie van werknemers met een vast contract, de onzekerheid van velen neemt toe en wie zijn baan verliest, wordt aan zijn lot overgelaten. Dit heeft niets te maken met de vernieuwende arbeidsmarkt die GroenLinks voorstaat". Bram van Ojik vindt het dan ook "wenselijk dat GroenLinks zijn sociaaleconomische opvattingen nog eens goed bespreekt".
Wijnand Duyvendak publiceerde in december een brochure "Wie we zijn en wat we willen" en nam nog duidelijker afstand van "Vrijheid eerlijk delen". Ik geef een paar citaten.
"Deze tegenstelling tussen ‘insiders’ en ‘outsiders’ is een ongenuanceerde. Niemand betwist de noodzaak om outsiders meer perspectief te bieden. Maar moet dat door de rechten van alle insiders af te breken?". (blz 34).
"In het debat over ‘hervormingen’ is GroenLinks in deze paradox een aantal malen verstrikt geraakt. Ze sprak te veel de taal van D66 en VVD, en vergat te vaak te benadrukken dat GroenLinks met de maatschappij een geheel andere kant op wil" (blz.36).
Op de laatste bladzijde zegt hij dat flexibiliteit de nieuwe norm aan het worden is, en dat het de ambitie is van GroenLinks om mensen niet minder, maar meer zekerheden te bieden.
Als dit het reslutaat is van zeven jaar GroenLinks-discussie ("sorrie maar dat hebben we niet zo bedoeld"), dan is dat teleurstellend. Ik ben het niet eens met die terugtrekkende beweging en de tegenstelling tussen insiders en outsiders bestaat nog steeds.
Ik heb groenlinksers van de oude stempel regelmatig horen klagen: "Ik kan dat standpunt van GroenLinks niet aan de mensen uitleggen". Mijn reactie was dan steeds: "Ik kan dat WEL uitleggen, en GroenLinks moet het WEL uitleggen".
Ik denk dat er inmiddels geen enkel bedrijf meer in Nederland is, waar het personeel níet begrijpt dat er een verschil is tussen degenen die nog een vaste aanstelling gekregen hebben, en degenen die later kwamen en om de drie jaar ander werk moeten zoeken. Die laatsten werken net zo hard als de eersten, of harder, maar krijgen veel minder betaald. En ik hoef toch niet uit te leggen dat degenen die 15 of 20 jaar geleden een huis kochten, beter af zijn dan degenen die dat 10 of 6 jaar geleden deden. Bij saneringen of herstructureringen wordt ook alleen maar gepraat over de problemen van degenen die een vaste aanstelling hebben. De anderen weten immers toch al dat hun werk tijdelijk is.
Ze zeggen tegen mij: "Jij creëert een oneigenlijke tegenstelling, de belangen van de een zijn niet strijdig met de belangen van de ander". Maar dat is een leugen. Als ouder personeel klaagt over een herorganisatie, dan weten de anderen, dat dat niets met hun te maken heeft. En als de vakbond actie voert voor een betere CAO, dan weten de uitzendkrachten en de flexwerkers dat dat weinig uitmaakt en dat een grotere bestaanszekerheid en gunstiger afvloeiingsregelingen ongewtijfeld ten koste zullen gaan van een anders eventueel mogelijke verhoging van het uurloon.
Dat kan ik ook uitleggen aan de mensen met een vaste aanstelling. Iedereen begrijpt dat.
Ook het oudere personeel, met de vaste aanstellingen, weet dat zij heel wat meer rechten hebben dan de nieuwkomers, zij voelen zich in zekere zin ook bedreigd door die nieuwkomers, zij zijn daadwerkelijk bedreigd en ze beseffen dat veel bazen die ouderen maar wat graag willen dumpen.
Het is een proces waar we geen mening hoeven te hebben, het is een proces dat gaande is en dat niemand kan negeren. Bedrijven met veel nieuwkomers (of met bijvoorbeeld veel Polen) zijn goedkoper en dreigen op den duur de anderen uit de markt te prijzen. Een strijd voor het behoud van de verworven rechten is dan ook riskant, omdat die de concurrentiepositie van het eigen bedrijf kan bedreigen. En van een gezamenlijke strijd voor behoud van verworven rechten zal geen sprake zijn omdat de belangen van het personeel wat dat betreft nou eenmaal niet gemeenschappelijk zijn.
Het verklaart waarom de vakbeweging er zo weinig meer in slaagt om acties te organiseren. Er worden wel eens acties aangekondigd, maar daarvan komt vervolgens niets terecht.
Ik vraag me af of de top van de vakbeweging wel begrijpt wat er aan de hand is. Twee weken geleden voerde personeel van het distributiecentrum van AH in Zwolle actie tegen de miserabele werkomstandigheden van het voornamelijk Poolse personeel. Ton Heerts vertelde op radio 1 trots dat dat het FNV daarbij een rol gespeeld had, maar hij legde vervolgens uit dat men ontevreden was over de vervanging van het oude personeel door veel goedkoper personeel uit Polen en Oost-Europa. En toen voegde hij daaraan nog toe: "Wij noemen ze plof-Polen". Hij is niet in staat de actie te bezien vanuit de ogen van de actievoerders, spreekt veeleer denigrerend over hen en beziet de zaak alleen vanuit de ogen van het oudere personeel. Ik hoop dat iemand hem zal zeggen dat hij dat niet meer moet doen.
Wijnand Duyvendak begrijpt in een bovenstaand citaat dat outsiders meer perspectief moeten krijgen, "maar moet dat door de rechten van alle insiders af te breken?". GroenLinks pleit niet voor de afbraak van de rechten van de "insiders" en ik kan begrijpen dat oudere werknemers willen houden wat ze hebben, maar hoe dan ook wordt er geknabbeld aan hun rechten en hoe dan ook kunnen zij zich daartegen moeilijk verzetten. GroenLinks moet zich niet in de eerste plaats verzetten tegen de verandering van het ontslagrecht, maar moet onder ogen zien dat een andere en nog steeds groeiende groep veel minder rechten heeft en moet daarop de aandacht vestigen. GroenLinks zou kunnen winnen als het zou pleiten voor de emancipatie van met name die 'outsiders' (niet alleen jongeren, maar ook ouderen die inmiddels wel ontslagen zijn).
Er is geen jongere die GroenLinks nog serieus neemt als GroenLinks zich wederom schaart tussen degenen die de strijd tegen aantasting van het ontslagrecht bovenaan de prioriteitenlijst zetten. Want onder de jongeren heeft bijna niemand meer een vaste baan. Ik heb begrip voor oudere werknemers die hun rechten niet beperkt willen zien, en voor de vakbeweging die ertegen protesteert, maar het is echt een achterhoede gevecht. Deze tijd en de huidige situatie op de arbeidsmarkt vragen om een andere benadering.
Vrijheid eerlijk delen was niet een geweldig goede tekst, maar zag de problemen in ieder geval. Het is treurig als GroenLinks weer terugvalt in een jaren-zeventig benadering.