Teksten over Groenlinks
door Henk Spaan
Autoverkeer duurder (feb 2008)
Tegen mijn pleidooi om de kosten van autobezit en van autogebruik te verhogen worden allerlei bezwaren genoemd. Een van de bezwaren is dat GroenLinks moet proberen de groene en de linkse idealen met elkaar te verbinden en geen tegenstelling daartussen moet maken.Dat bezwaar schetst het probleem van groenlinks in een notedop. Het gaat ervan uit dat als je milieumaatregelen aanbiedt aan de laagstbetaalden, je twee vliegen in één klap kan slaan. Maar de werkelijkheid is anders: De discussie over noodzakelijke maatregelen voor het milieu vervaagt op die manier en komt te vroeg terecht op het juridische vlak: wie krijgt precies subsidie, wie niet, wat moet je wel en wat niet subsidieren, wat zijn de meest effectieve maatregelen enzovoort. Dat moeten we nou juist niet doen. Zeg nou eerst dat een aantal ontwikkelingen zo niet door kunnen gaan en dat we op een of andere manier een andere kant op willen. Los van de vraag wie hoeveel verdient, en wie hoeveel zou moeten betalen. Laat groenlinks dat eens een aantal jaren systematisch volhouden en zich niet te vroeg binden aan een bepaalde maatregel of een bepaald soort maatregelen: Als maatregelen niet leiden tot daadwerkelijk minder autoverkeer (of brandstofverbruik), dan gaan we verder discussiëren; dan gaan we verder op onderzoek. Dat het minder moet staat vast; hoe het minder moet zoeken we uit. Het doet er niets toe of nou de rijken minder gaan rijden of de laagstbetaalden: de wegen moeten minder druk en daarmee basta.
Sommigen in groenlinks noemen het bezwaar dat door duurder maken van het autoverkeer de welgestelden wel kunnen blijven rijden maar de lagere inkomens niet. Dat is geen goed argument. Dan kan je net zo goed zeggen: vliegreizen naar de Bahama's moeten gesubsidieerd worden want anders kunnen de arbeiders niet naar de Bahama's en de rijken wel. Als ik zeg dat het autoverkeer te goedkoop is en dat in de prijs van auto's en van benzine onvoldoende de kosten aan het milieu en aan het klimaat zijn doorberekend, dan betekent dat dus dat ik zeg dat auto's en benzine duurder moeten worden. PUNT. Als ik het 'linkse' bezwaar serieus neem, ga ik mijn voorstel nuanceren, subsidietje hier, uitzonderingetje daar of misschien iets minder duurder en vervolgens blijft er niets meer over van mijn principiële uitgangspunt dat er te veel in de auto wordt gereden en dat de schade moet worden doorberekend.
Er bestaat in de maatschappij een geweldige weerstand tegen effectieve maatregelen om het autoverkeer (of het vliegverkeer) in omvang te beperken. Effectieve maatregelen zullen stuiten op zeer krachtig verzet van automobilisten, van bedrijven, van vervoerders. Wilders staat al klaar om zich aan het hoofd daarvan te plaatsen. Als we daartegen toch iets willen bereiken, kan dat alleen als we uitgaan van een duidelijke en principiële stellingname: het autoverkeer en het benzinegebruik zijn te goedkoop. Uit het linkse "ja, maar" begrijp ik dat men het daarmee niet eens is. Ik overdrijf kennelijk met mijn kritiek op de omvang van het autoverkeer. We verschillen kennelijk ook van mening over de urgentie van maatregelen tegen klimaat veranderingen. Sommigen zeggen dat GroenLinks niet voor niets GroenLinks heet en niet Groen en dat ik alleen voor groene thema's wil kiezen. Dat laatste is niet waar. Maar ik vind wél het milieu en de opwarming van de aarde het meest dringende probleem en dat GroenLinks dat ook moet zeggen. Je kan niet zeggen dat we nou eenmaal GroenLinks zijn en daarmee de discussie afsluiten. Ik denk eerlijk gezegd dat de discussie tussen groen en links een van de centrale thema's moet zijn in de toekomstdiscussie van GroenLinks.
Sommigen noemen het argument dat basiszaken als kleding onderdak, onderwijs en vervoer voor iedereen beschikbaar moeten zijn. Maar basiszaken moeten alleen de basiszaken zijn: kleren, eten, medische verzorging en een dak boven het hoofd en misschien zou je onderwijs er ook bij kunnen zetten. Het is geen 'mensenrecht' om in een auto te mogen rondtuffen en wie dat wil doen moet daarvoor maar betalen. Wat dat betreft ben ik inderdaad wel een beetje een moralist: als jij op 100 kilometer van je huis wil werken, dan betaal je maar. Vroeg of laat moeten we in Nederland toch tot de conclusie komen dat dat heen en weer gerij minder moet. Er is zelfs wat voor te zeggen om reiskostenvergoedingen af te schaffen. Er zijn heel wat mensen die een flink deel van hun inkomen halen uit vorstelijke reiskostenvergoedingen!
Ik vraag me af waar toch die weerstand vandaan komt tegen een pleidooi voor duurder autorijden: Het is de bekende neiging van GroenLinks om niet alleen te denken over ontwikkelingen in de maatschappij en over hoe maatschappelijke problemen moeten worden afgewogen, maar om ook nog aan een soort belangenbehartiging te doen: belangenbehartiging voor wat vaak laagstbetaalden genoemd worden, waarbij heel vaak onduidelijk blijft wie daarmee precies bedoeld worden. En dat allemaal om maar voor onszelf en onze vriendjes de suggestie in stand te houden dat we nog links genoeg zijn. En dat noemen we dan "solidariteit". Zullen we die belangenbehartiging niet eens overlaten aan belangenbehartigingsorganisaties of liever nog, aan de mensen zelf? Daar acht ik ze zeker toe in staat. Ik heb het al vaker gezegd en nog maar eens: groen en links zijn niet hetzelfde en soms kan opkomen voor materiële belangen van 'de mensen' rechtsstreeks ingaan tegen het belang van natuur en milieu en van toekomstige generaties. Zolangzamerhand moeten we dat maar eens hardop gaan zeggen. En als sommigen dan vragen of ik nog wel links ben, dan haal ik alleen nog mijn schouders op. Dat allemaal afgezien van het feit dat alle maatregelen die groenlinks nu voorstelt in feite neerkomen op een verhoging van de prijs van het autogebruik voor iedereen. Daar zijn we voor, maar we mogen niet zeggen dat we ervoor zijn.
Het probleem is dat er voor 95 procent van het autoverkeer hele goeie, respectabele redenen zijn waarbij ik het niet in mijn hoofd zou halen daarvan iets negatiefs te denken, laat staan ervan iets te zeggen. Een enkele keer denk ik: "nou nou, moet je dáárvoor de auto pakken?" en het komt nog minder voor dat ik het echt te dol vind (en dat ook zeg).Toch is het resultaat van al die kleine, aanvaardbare beslissingen om de auto te gebruiken, voor mij niet meer aanvaardbaar. Al met al wordt er in Nederland heel veel gereden en de ook de stijgende trend daarin lijkt voorlopig niet te stoppen: Schaalvergroting in het bedrijfsleven en overheid gaat door en zorgt voor meer verkeersbeweging, kinderen gaan naar school en studeren op steeds grotere afstanden van huis, vrienden- en familienetwerken komen steeds meer verspreid te liggen in het land mede door de nieuwe contacten die internet tot stand brengt en werken en wonen komen nog steeds verder uit elkaar te liggen. Bovendien worden steden steeds wijder gebouwd, waardoor een efficient systeem van openbaar vervoer nauwelijks meer te realiseren is en waardoor een gedecentraliseerd net van winkelvoorzieningen niet meer rendabel te krijgen is. Nu kan groenlinks zich richten op die vijf procent verkeer die we een beetje 'dubieus' kunnen noemen, bijvoorbeeld met een beleid tegen de PC-Hooft-tractoren, maar dan doen we alleen aan symbool-politiek en doen we niets om de trend te keren. Want met heel veel moralisme en opgeheven vingertjes kunnen we van die 5 procent benzineverspilling 4 procent maken, maar mensen die overal schijt aan hebben zullen er altijd blijven. Het probleem is echt die 95 procent , de trends die ik hierboven al geschetst heb.
Dus moet de prijs van het rijden maar omhoog. En als de laagstbetaalden vinden dat ze te weinig geld krijgen, dan moeten ze eisen dat ze voor hun werk meer geld krijgen. Maar ze moeten niet eisen dat de benzineprijs laag blijft en GroenLinks moet ze ook niet die kant op laten redeneren. In Nederland zijn nog veel te veel mensen die kritiek op het autogebruik gezeur vinden. GroenLinks gaat daar onvoldoende tegenin.